Wij herdenken

Er zijn van die mailberichten die je niet kan geloven wanneer je ze voor het eerst ziet.
Toen ik op de late vrijdagavond van 16 mei zoals gebruikelijk mijn mail bekeek viel er één op door de titel. Han Peters had mij een mail gezonden met als onderwerp “slecht nieuws”. Het bleek de mededeling te bevatten dat José van Bethlehem eerder op de dag aan een hartfalen was overleden. ‘Dat kan toch niet’ is dan je eerste reactie. Immers, nog op 30 januari nam José op een drukke receptie in Voorburg als hoofdredacteur en hoofd van de redactie van het Media-aanbod van NBD Biblion afscheid van haar collega’s en vele oud-collega’s. Twee weken later meldde zij zich al aan als lid van de SLBO. Uit ervaring wist ik dat het wel wat tijd zou kosten voordat zij het dwingende ritme van de weekproductie uit haar systeem zou krijgen. Maar al op de receptie vertelde ze mij dat zij en Maarten Tybout (haar partner sinds vele jaren) in april en mei weer naar hun vaste en geliefde vakantiebestemming Mexico zouden gaan: een ideale plaats om definitief in het ritme van een gepensioneerde oud-werknemer van NBD Biblion te komen.

Toen ik in 1975 bij het NBLC kwam werkte José daar al een paar jaar als redacteur voor de aanschafinformaties van de Lektuur Informatie Dienst. Toen een paar jaar later de hoofdredacteur bij een ongeluk om het leven kwam werd José benoemd als zijn opvolger. Het bleek een uitstekende keus te zijn. Tot aan haar pensionering begin dit jaar heeft José vorm gegeven aan en haar stempel gedrukt op het boekenaanbod en sinds enkele jaren ook op het aanbod aan andere media. Een paar honderduizend aanschafinformatieteksten heeft zij kritisch doorgelezen en waar nodig aangepast, meer dan 1800 weekproducties stelde zij zo evenwichtig mogelijk samen, talrijke boze uitgevers en schrijvers voor wie een a.i.-tekst nooit goed genoeg kan zijn wist zij op heel persoonlijke wijze weer tot rust te brengen en op de vaak uitgesproken persoonlijkheden van de redactieleden en sommige recensenten had ze steeds precies het juiste overwicht. Dat was geen zware druk, want daar hield José niet van. Zij die het wisten wezen er wel eens op, dat je bij José kon merken dat ze niet alleen Nederlands maar ook Rechten had gestudeerd. Haar zinnen waren niet alleen goed van opbouw, maar ook perfect van inhoud. Soms moest een luisteraar wel het begin of eind van zo’n zin missen, want José placht nog wel eens een zin te beginnen net voordat ze een kamer binnenstapte om de laatste woorden te uiten wanneer ze al weer op weg was naar buiten.

Met één ding had José moeite: lof. Ze was van nature verlegen en viel het liefst niet op. Haar bureaus stonden dan ook niet midden in de afdeling, maar bij voorkeur aan de zijkant waar ze alles goed kon overzien. Toen zij zich een keer kandidaat had gesteld voor de ondernemingsraad vertelde zij mij als haar campagneleider heel duidelijk dat zij beslist geen toespraak zou houden op de campagnemiddag. Ze werd natuurlijk ook zonder die toespraak gekozen. Ze voelde zich altijd onprettig wanneer ze in het centrum van de belangstelling kwam te staan. Ook de afscheidsreceptie van januari wilde ze eigenlijk niet. Nadat er van verschillende kanten (ook door mij) druk op haar werd uitgeoefend gaf ze zuchtend toe. Zij zette wel een stempel op de receptie door een heleboel oude collega’s uit te nodigen waarvan sommigen elkaar in dertig jaar niet gezien hadden. Het werd een plezierige middag waaraan velen, zeker nu, met een (misschien wat trieste) glimlach terug zullen denken.

De vakantiereis was een succes. Maar op Schiphol kreeg José kort na aankomst van de vlucht uit Mexico een hartstilstand. Haar thuisreis kreeg ineens een heel andere betekenis.

Wolter van der Zwaan.-